Phá sản phong trào chợ hóa trung tâm thương mại: Cải tạo cách nào?

Nhiều chợ dân sinh ngay tại nội thành Hà Nội đã xuống cấp từ lâu - Ảnh: Tạ Hải

Trong bối cảnh phong trào “lên đời” chợ thành trung tâm thương mại (TTTM) tại Hà Nội thất bại nhưng trên địa bàn thành phố vẫn còn không ít chợ truyền thống đang trong tình trạng xập xệ, ảnh hưởng môi trường dân sinh thì việc tìm một mô hình cải tạo chợ truyền thống vẫn là bài toán cần một lời giải.

Chợ - TTTM người bán chịu phí cao, người mua phải bất tiện

Trao đổi với PV Báo Giao thông, đại diện Sở Công thương Hà Nội cho biết: Hầu hết các chợ - TTTM sau khi đi vào hoạt động thường không hiệu quả như mong đợi xét về hiệu quả kinh tế, đầu tư và yếu tố xã hội. Chợ - TTTM thì vắng khách dù được đầu tư tốt, vị trí đẹp trong khi chợ truyền thống thì hầu như đều xập xệ chỉ kinh doanh một số ngành hàng công nghệ phẩm; các mặt hàng thực phẩm tươi sống, rau quả… phục vụ đời sống dân cư khu vực.

Nên đọc

Phá sản phong trào chợ hóa trung tâm thương mại

Theo vị đại diện Sở Công thương Hà Nội, nguyên nhân dẫn tới tình trạng trên trước hết bởi thiết kế chợ - TTTM chưa phù hợp cộng với việc chuyển đổi mô hình đầu tư, quản lý còn nhiều bất cập. Cụ thể, hầu hết các chợ - TTTM bố trí khu vực chợ và nơi để xe ở tầng hầm và lối xuống dốc, thu phí cao, không thuận tiện và tạo điều kiện khuyến khích người dân vào mua sắm.

Một lý do khiến các tiểu thương kinh doanh không hiệu quả là giá thuê sạp quá cao khiến chi phí tăng. Theo báo cáo, sau khi chuyển đổi mô hình, các tiểu thương phải đóng tiền thuê địa điểm kinh doanh cao gấp 3-5 lần so với trước. Hơn nữa, việc chuyển đổi chợ được giao cho DN, khi đó quyền tăng giá là của DN, trong khi người dân chỉ tin vào mô hình chuyển đổi do Nhà nước quản lý như chợ Đồng Xuân hay chợ Hà Đông.

Ngoài ra, khi xây dựng chợ - TTTM, các cơ quan chức năng chưa tính đến thói quen cũng như tâm lý mua sắm của người dân cộng với năng lực kinh nghiệm quản lý, khai thác của một số nhà đầu tư hạn chế nên không thu hút được tiểu thương.

Trước tình hình trên, UBND TP Hà Nội đã chỉ đạo các sở, ngành, UBND các quận huyện ưu tiên xây dựng chợ theo mô hình chợ truyền thống, không xây dựng theo mô hình chợ - TTTM. “Đối với các dự án tổ hợp chợ - TTTM đã đưa vào sử dụng, UBND TP Hà Nội giao Sở Quy hoạch - Kiến trúc cùng các cơ quan liên quan phối hợp với chủ đầu tư nghiên cứu phương án thiết kế đảm bảo thuận tiện cho người dân vào chợ, không bố trí chợ truyền thống tại tầng hầm, tầng bán hầm”, đại diện Sở Công thương cho biết.

Trở lại tình hình đầu tư cải tạo nâng cấp chợ tại Hà Nội, vị đại diện cũng nhận định đang gặp nhiều khó khăn vướng mắc, trong đó chủ yếu từ nguồn vốn. Sau 11 tháng Hà Nội phê duyệt công tác chuyển đổi mô hình quản lý kinh doanh, khai thác chợ, tiến độ thực hiện tại các quận, huyện, thị xã còn khá ì ạch, thậm chí có nơi vẫn “giậm chân tại chỗ”. “Các huyện đều nêu những khó khăn, vướng mắc chủ yếu do cơ sở hạ tầng chợ đã xuống cấp, chợ họp theo phiên hiệu quả kinh doanh kém, mức thu thấp gây khó khăn trong việc thu hút DN, HTX đầu tư xây dựng, quản lý kinh doanh, khai thác; thủ tục phức tạp khó khăn…”, đại diện Sở Công thương cho hay. Đáng nói có những DN, HTX sau khi nhảy vào đầu tư, quản lý chợ một thời gian thấy không hiệu quả đã xin được trả lại chợ.

Mô hình nào cải tạo chợ truyền thống Hà Nội?

Là người điều phối dự án nghiên cứu “Diện mạo mới cho chợ truyền thống của Hà Nội, ông Steve Davies, chuyên gia nghiên cứu về việc phát triển chợ với 25 năm kinh nghiệm và đã tham gia vào công cuộc cải tạo nâng cấp hơn 500 chợ trên toàn thế giới cho biết: Hiện, có khoảng 60 chợ thực phẩm trong nội thành Hà Nội, nhưng hầu hết các chợ đều ở trong tình trạng xập xệ, tồi tệ.

“Các chợ thực phẩm cần được hiện đại hóa, nhưng điều đó không có nghĩa là phải bị biến thành các trung tâm thương mại hoặc đưa xuống tầng hầm của một trung tâm thương mại.Trên thế giới, người ta hiện đại hóa các khu chợ với những kết cấu, hạ tầng, tiện ích điện nước, quầy hàng và tiện ích cho khách hàng. Nhưng đó vẫn phải là những khu chợ và giữ được các chức năng hoạt động cơ bản và bản sắc. Đó mới chính là hiện đại hóa đúng hướng”, ông Steve Davies phân tích.

Nhắc lại bài học của Mỹ, khi siêu thị đã trở nên thống trị, hầu hết các thành phố của nước Mỹ đã đóng cửa hoặc phá bỏ chợ dân sinh từ trước hoặc ngay sau Chiến tranh Thế giới thứ 2, chỉ còn khoảng 150 chợ truyền thống. Tuy nhiên, tới nay, các chợ nông dân ở nước Mỹ lại có xu hướng gia tăng và ngày càng được ưa thích mặc dù chúng chỉ hoạt động theo mùa và chỉ một hoặc hai lần/tuần.

“Người ta lái xe bỏ qua các siêu thị để đến trải nghiệm chợ truyền thống và mua thực phẩm tươi từ người nông dân và người sản xuất trực tiếp. Hầu hết những chợ này là chợ ngoài trời, nhưng khi chúng phát triển thêm, người ta xây mái và các hạ tầng khác để chợ có thể hoạt động quanh năm. Chúng đang dần trở nên giống chợ thực phẩm truyền thống Việt Nam nên tôi vẫn thường nói với bạn bè rằng, người Mỹ đang mong muốn những gì mà người Việt Nam đang có”, vị chuyên gia chia sẻ.

Theo ông Steve Davies, chợ hoàn toàn có thể cạnh tranh với siêu thị, nhưng cần phải được cải tạo. Theo đó, những vòm mái chợ đẹp để bảo vệ người bán và người mua trước điều kiện thời tiết, sàn chợ phải dễ làm sạch, những quầy hàng có nhiều chức năng hơn cho người bán và cơ sở hạ tầng và tiện ích tốt hơn. “Thực tế công tác bảo trì đang bị “chậm trễ”, khiến các khu chợ dần bị xuống cấp. Đã đến lúc cần những cam kết nghiêm túc tái đầu tư cho các khu chợ tại Hà Nội”, ông Steve Davies nói.

Phá sản phong trào chợ hóa trung tâm thương mại