Rà kỹ phương án mua lại 8 trạm BOT

Bộ GTVT vừa trình Chính phủ giải pháp xử lý vướng mắc, bất cập tại một số dự án đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông theo hình thức hợp đồng BOT.

Trong đó, có 8 dự án được đề xuất mua lại với số tiền khoảng 13.115 tỷ đồng. Báo Giao thông trao đổi với ông Nguyễn Đức Kiên, Tổ trưởng Tổ Tư vấn kinh tế của Thủ tướng xung quanh vấn đề này.

Rà kỹ để có phương án cụ thể

Bộ GTVT đề xuất sử dụng nguồn ngân sách để mua lại các dự án BOT không thể tiếp tục thu phí hoàn vốn. Ông đánh giá đề xuất này thế nào?

Theo đề xuất của Bộ GTVT, đây đều là các dự án BOT đã hoàn thành đưa vào khai thác nhưng chưa được thu phí; Không thể thu phí do mất an ninh, trật tự, phương án tài chính bị phá vỡ; Dự án đã thu phí, doanh thu thực tế chỉ đạt 30% so với hợp đồng, nếu tiếp tục thu phí và áp dụng các biện pháp như tăng phí, kéo dài thời gian thu phí... phương án tài chính vẫn bị phá vỡ, dư nợ ngày càng tăng và dự án không thể tiếp tục thực hiện theo hợp đồng do hoàn cảnh thay đổi cơ bản.

Theo tôi, nếu dùng ngân sách Nhà nước mua dự án BOT, phải rà soát kỹ lại từng dự án BOT, xem dự án đó có thực sự không thể thu phí hoàn vốn hay không.

Đây là những dự án được triển khai trước thời điểm Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công - tư (PPP) có hiệu lực. Theo ông, làm thế nào để việc xử lý bất cập hài hòa lợi ích giữa các bên, song cũng không đi ngược chủ trương huy động nguồn vốn xã hội hóa cho đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng?

Điều đầu tiên là phải căn cứ vào hợp đồng BOT giữa doanh nghiệp và cơ quan có thẩm quyền xem hai bên cam kết với nhau như thế nào? Lý do tại sao lại không thực hiện được, lý do này là khách quan hay chủ quan? Từ đó, chúng ta nhìn ra vướng mắc ở đâu thì có thể xử lý ở đó.

Theo tính toán sơ bộ, nguồn vốn Nhà nước dự kiến cần bố trí để xử lý vướng mắc, bất cập tại 8 trạm BOT là khoảng 13.115 tỷ đồng. Theo ông, nếu mua lại dự án BOT cần triển khai thế nào cho hiệu quả?

Theo tôi, không nên gộp tất cả 8 dự án này thành một phương án, thay vào đó chúng ta thực hiện từng dự án một. Với 8 dự án BOT này có thể có 8 phương án.

Tùy vào từng dự án, những vướng mắc cụ thể mà chúng ta đưa ra những phương án khác nhau, không nhất thiết phải bỏ tiền ra mua lại toàn bộ.

Có những dự án BOT có thể trả tiền bù lỗ hàng năm cho doanh nghiệp bằng ngân sách mà không vướng các quy định hiện hành. Có những dự án có thể bỏ tiền ra mua toàn bộ.

Quan điểm là “lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ”, chính vì thế cần có những phương án để không đẩy doanh nghiệp vào trạng thái phá sản, nhưng cũng không để làm thất thoát ngân sách Nhà nước.

Hành lang pháp lý đã có, cái nào thiếu thì báo cáo để tháo gỡ vướng mắc, từ đó có phương án hài hòa giữa lợi ích của doanh nghiệp, Nhà nước và nhân dân.

Chúng ta phải tính toán xem nếu bỏ ra một lần hơn 13 nghìn tỷ đồng để mua lại ưu việt hay trả dần bằng việc bù lỗ theo từng năm ưu việt hơn.

Chẳng hạn như bỏ 3 nghìn tỷ đồng để hỗ trợ phương án tài chính của các dự án BOT này với thời gian khoảng 3 - 4 năm, còn hơn 10 tỷ đồng còn lại chúng ta có thể đầu tư các dự án khác…

Hài hòa lợi ích

Có ý kiến cho rằng, phương án dùng ngân sách Nhà nước mua lại 8 dự án BOT là giúp nhà đầu tư được lợi vì không phải chờ thời gian để hoàn vốn, mà được mua lại, được trả tiền một lần. Theo ông, ý kiến này có thoả đáng?

Hiện nay, đường đã làm xong, một bộ phận người dân có thể sử dụng công trình BOT, từ đó nền kinh tế đang hưởng lợi từ những dự án này, nên việc bỏ tiền mua lại là Nhà nước được quyền sở hữu tuyến đường đó.

Doanh nghiệp thu về số tiền từ việc bán lại thì doanh nghiệp sẽ không có quyền khai thác. Họ cũng bỏ tiền ra đầu tư, xây dựng tuyến đường chứ không phải đường tự nhiên có. Chính vì thế không thể nói rằng, việc bỏ tiền ra mua “đứt” là đem lại lợi nhuận lớn cho doanh nghiệp.

Vậy phương án tốt nhất theo ông là gì, để hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân?

Việc cần bàn ở đây là làm sao để có phương án tốt nhất, không để doanh nghiệp thiệt thòi nhưng cũng không làm thất thoát ngân sách của Nhà nước.

Như đã đề cập ở trên, chúng ta cần phải tách từng dự án ra một, không thể gộp tất cả 8 dự án BOT này chung một phương án.

Việc mua lại hay hỗ trợ từng năm một cần phải được xem xét từng dự án cụ thể.

Không phải dự án nào người dân sử dụng công trình BOT phản đối là chúng ta bỏ tiền ra mua. Nếu ý kiến của người dân sử dụng công trình BOT đúng thì chúng ta tiếp thu, còn những dự án mà họ chưa hiểu thì chúng ta cần phải tuyên truyền.

Ví dụ như dự án BOT Cai Lậy (Tiền Giang) trước đây người dân sử dụng BOT phản đối, nhưng sau đó được sự tuyên truyền và phương án tính phí lại, vừa rồi thu phí có thấy ai phản đối đâu?

Theo ông, quá trình mua lại 8 dự án này nên được thực hiện như thế nào?

Khi thực hiện ký hợp đồng như thế nào thì mua lại cũng triển khai như thế. Khi kiểm toán tổng mức đầu tư xong sẽ tính thời gian thu phí ở các dự án BOT. Nếu các dự án thu phí rồi sẽ trừ đi thời gian đã thu, còn thời gian chưa thu thì tính toán để mua lại.

Cảm ơn ông!

Bộ GTVT đề xuất chi hơn 13.000 tỷ đồng mua lại 8 dự án BOT