Thứ trưởng GTVT nói về rà soát, xử lý bất cập BOT

Bộ GTVT đã rà soát và thực hiện nhiều giải pháp quyết liệt để xử lý bất cập tại các trạm BOT giao thông trên cả nước

Chiều 2/6, bên lề cuộc họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 5/2018, Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Nhật đã trao đổi thông tin với một số cơ quan báo chí về kết quả rà soát, xử lý bất cập tại các dự án BOT giao thông.

Dừng triển khai BOT trên đường hiện hữu, không chỉ định thầu

Ngày 21/10/2017, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 437 về một số nhiệm vụ và giải pháp tiếp tục và đẩy mạnh việc thực hiện chính sách pháp luật về đầu tư, khai thác các công trình giao thông theo hình thức BOT, trong đó yêu cầu chỉ áp dụng hình thức BOT đối với các tuyến đường mới để đảm bảo quyền lựa chọn cho người dân, không đầu tư các dự án cải tạo, nâng cấp các tuyến đường độc đạo hiện hữu. Bộ GTVT đã thực hiện  nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội thế nào, thưa ông?

Thực hiện Nghị quyết 437 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, thời gian qua, Bộ GTVT đã nghiêm túc, cầu thị và từng bước rà soát, xử lý những bất cập, tồn tại của các dự án BOT giao thông. Về chủ trương đầu tư, tính đến nay, Bộ GTVT đã rà soát và dừng triển khai 14 dự án cải tạo, nâng cấp theo hình thức BOT trên đường hiện hữu theo đúng, trong đó có 4 dự án đã ký hợp đồng BOT và 10 dự án đã phê duyệt, đề xuất dự án hoặc đang lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi.

Đồng thời, trên cơ sở tổng kết tình hình đầu tư các dự án giao thông theo hình thức BOT từ năm 2016, Bộ GTVT đã báo cáo các cơ quan có thẩm quyền và kiến nghị dừng toàn bộ hình thức chỉ định thầu, kiến nghị áp dụng hình thức đấu thầu cạnh tranh tại tất cả dự án. Tuy nhiên, tôi cũng cần nói thêm, hành lang pháp lý để đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư đối với hình thức BOT còn nhiều bất cập, tồn tại. Điển hình như dự án đầu tư một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông đang chuẩn bị triển khai, để có thể tổ chức đấu thầu, Chính phủ đã phải trình Quốc hội cho phép quyết định khung mức giá từng thời kỳ mới có cơ sở xác định giá trị gói thầu.

Công tác quản lý chi phí các dự án BOT được Bộ GTVT thực hiện thế nào khi thời gian qua, Kiểm toán Nhà nước liên tục kiến nghị giảm thời gian thu phí và giảm tài chính của các dự án BOT sau khi kiểm toán, thưa ông? 

Quy trình tổ chức quản lý, thực hiện các dự án BOT đều được Bộ GTVT hiện hiện giống như các dự án sử dụng ngân sách Nhà nước. Cụ thể, quy trình quản lý chi phí các dự án BOT được thực hiện theo 4 bước: Thứ nhất là phê duyệt tổng mức đầu tư; thứ hai là kiểm soát dự toán thông qua thẩm định giá trị dự toán trước khi nhà đầu tư phê duyệt; thứ ba là kiểm toán và cuối cùng là quyết toán dự án. Các bước sau được tính toán tính chi tiết, chính xác hơn bước trước. Đồng thời, theo quy định trong các hợp đồng BOT, giá trị quyết toán công trình mới là giá trị cuối cùng để xác định thời gian thu giá hoàn vốn dự án.

Đối với công tác kiểm toán, Bộ GTVT đã chủ động mời Kiểm toán Nhà nước hỗ trợ kiểm toán các dự án BOT trước khi quyết toán công trình. Bên cạnh đó, Bộ GTVT đã chủ động thanh tra và phối hợp với các đoàn thanh tra của các bộ, Thanh tra Chính phủ để phát hiện các tồn tại, sai sót nhằm kịp thời điều chỉnh, khắc phục. Đến nay, đã có 46/56 dự án được kiểm toán và hơn 108 kết luận thanh tra, kiểm toán tại các dự án BOT giao thông.

Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Nhật tại cuộc họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 5/2018

Trên thực tế, một số dự án chưa được thanh tra, kiểm toán nhưng khi đã có giá trị quyết toán, Bộ GTVT đã chủ động tính toán điều chỉnh lại thời gian thu giá hoàn vốn của các dự án như: Dự án QL10 đoạn La Uyên - Tân Đệ được điều chỉnh rút ngắn thời gian thu tạm tính ban đầu 21 năm 4 tháng, xuống còn 10 năm 4 tháng, hay như dự án cầu Rạch Miễu trên QL60 tỉnh Bến Tre cũng được điều chỉnh giảm thời gian thu giá hoàn vốn xuống còn 13 năm 6 tháng so với thời gian tạm tính ban đầu là 22 năm 7 tháng.

Việc giảm tổng mức đầu tư và thời gian hoàn vốn sau kiểm toán là do tại thời điểm lập dự án, chỉ số trượt giá và lãi suất ngân hàng công bố ở mức cao. Trong quá trình thực hiện, nhờ chính sách điều hành kinh tế vĩ mô của Chính phủ tốt nên lãi suất ngân hàng và chỉ số trượt giá giảm mạnh. Đồng thời, nhờ sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, của các tỉnh, thành phố nên công tác giải phóng mặt bằng trong giai đoạn vừa qua được rút ngắn dẫn tới thời gian thi công các dự án cũng được rút ngắn, tiết kiệm chi phí lãi vay, trượt giá.

Đẩy nhanh quyết toán, giảm giá vé, kiểm soát chặt doanh thu

Như ông nói, giá trị quyết toán mới là giá trị cuối cùng để xác định chi phí thực tế đầu tư vào công trình. Đến nay, Bộ GTVT đã thực hiện công tác quyết toán của các dự án BOT thế nào?

Chưa bao giờ công tác quyết toán dự án, nhất là những dự án BOT được Bộ GTVT quan tâm, chỉ đạo sát sao như thời gian vừa qua. Hàng tháng, tại các cuộc họp Ban Cán sự Đảng Bộ GTVT, công tác quyết toán các dự án BOT hoàn thành luôn là nội dung quan trọng được đưa ra thảo luận và kiểm điểm. Kết quả đến nay đã có 56 dự án BOT hoàn thành, đưa vào sử dụng được quyết toán toàn bộ hoặc một phần và giá trị quyết toán của các dự án luôn nhỏ hơn hoặc bằng giá trị được thanh tra, kiểm toán.

Trên cơ sở giá trị quyết toán và lưu lượng thực tế, Bộ GTVT đã tính toán và điều chỉnh lại thời gian thu giá dịch vụ sử dụng đường bộ. Theo đó, đa số các dự án giá đều giảm thời gian thu so với hợp đồng, chỉ có một số ít dự án phải kéo dài thời gian thu do lưu lượng thực tế thấp hơn so với dự báo.

Tại Nghị quyết 35/2016 của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu các bộ, ngành rà soát để giảm phí cho các phương tiện tại các dự án BOT. Ông chia sẻ kết quả thực hiện của Bộ GTVT trong công tác này?

Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Nghị quyết 35/2016, đến nay, Bộ GTVT đã đàm phán với các nhà đầu tư giảm giá dịch vụ sử dụng đường bộ của 44 dự án đối với các loại phương tiện vận tải loại 4 và loại 5; 13 dự án có mức giá được xác định từ đầu thấp và hai dự án cao tốc, không ảnh hưởng đến chi phí của các doanh nghiệp; 5 dự án do lưu lượng xe thấp hơn dự kiến nếu giảm giá thì phương án tài chính không khả thi.

Tương tự, đối với 56 dự án BOT đã có giá trị thỏa thuận quyết toán, Bộ GTVT và nhà đầu tư đã rà soát tính khả khi phương án tài chính của các dự án để xem xét việc giảm giá chung và giảm giá đối với các phương tiện xung quanh trạm. Đến nay, đã có 39 dự án đã tiến hành rà soát và đàm phán giảm giá chung, giảm giá xung quanh trạm cho các phương tiện; 5 dự án có giá vé thấp không ảnh hưởng đến tác động thu phí vận tải nên không điều chỉnh giảm giá; 5 dự án cầu xây dựng mới không bất cập nên không phải điều chỉnh giảm giá vé.

Một dự án hầm đường bộ không phải điều chỉnh giảm giá do người dân có sự lựa chọn qua đèo; 2 dự án đường đang nghiên cứu phương án di dời trạm để báo cáo cấp thẩm quyền xem xét nên chưa điều chỉnh giảm; 3 dự án cao tốc thu vé kín có sự lựa chọn cho người dân, còn lại một dự án nếu giảm giá thì phương án tài chính không khả thi.

Bên cạnh đó, Bộ GTVT cũng thực hiện các giải pháp để xử lý bất cập vị trí trạm BOT. Cụ thể, đối với những trạm đặt trong phạm vi dự án, Bộ GTVT đã phối hợp với UBND các tỉnh có các giải pháp miễn, giảm giá vé cho các phương tiện quanh trạm và đến nay đã cơ bản giải quyết xong. Đồng thời, Bộ GTVT cũng đưa ra giải pháp xử lý cụ thể đối với từng trạm có bất cập về vị trí.

Ngoài ra, để quản lý chặt chẽ, công khai, minh bạch công tác thu giá dịch vụ sử dụng đường bộ, Bộ GTVT đã xây dựng và ban hành Thông tư 49 ngày 30/12/2016 quy định về xây dựng, tổ chức và hoạt động của trạm BOT đường bộ. Đồng thời, thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ GTVT đã yêu cầu tất cả các dự án BOT trên cả nước sẽ phải áp dụng công nghệ thu giá dịch vụ sử dụng đường bộ theo hình thức điện tử tự động không dừng vào năm 2019.

Với các giải pháp đồng bộ như vậy, việc kiểm soát doanh thu tài chính của dự án sẽ đảm bảo chặt chẽ, minh bạch, tốc độ lưu thông qua các trạm sẽ được cải thiện.

Cảm ơn ông!

Vì sao chuyển thu phí thành thu giá BOT?