Vẫn lúng túng khi mua bán điện trực tiếp

Nhiều doanh nghiệp lớn muốn mua trực tiếp

Theo quy định tại Nghị định 80, khách hàng sử dụng điện lớn và nhà đầu tư dự án điện năng lượng tái tạo được mua bán với nhau qua 2 hình thức: Qua đường dây riêng và lưới điện quốc gia. 

Quy định về mua bán điện trực tiếp đã được ban hành, song việc triển khai vào thực tế không hề đơn giản.

Đại diện Hiệp hội Năng lượng Việt Nam cho biết, cơ chế DPPA được triển khai sẽ tạo thêm "người mua" trong thị trường điện cạnh tranh, thay vì chỉ có EVN, các công ty phân phối điện thuộc EVN. Việc này sẽ giúp thị trường tiến gần tới cấp độ bán buôn và bán lẻ cạnh tranh.

Riêng với khách hàng điện lớn (các tập đoàn, công ty có nhu cầu sử dụng một lượng điện lớn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh) tham gia vào cơ chế DPPA có thể đảm bảo được nguồn cung năng lượng trong dài hạn và giảm thiểu được rủi ro về chi phí nhờ việc đàm phán và cố định được giá mua điện… 

Hiện có hơn 7.700 khách hàng có sản lượng tiêu thụ điện từ 200.000kWh/tháng trở lên, chiếm 36,5% tổng điện năng.

Ngược lại, bên bán (đơn vị phát điện năng lượng tái tạo) tham gia cơ chế DPPA có thể dự báo được doanh thu trong dài hạn nhờ chủ động được thông tin sản lượng điện chắc chắn được mua bởi một khách hàng có uy tín cao, giá bán điện cố định trong dài hạn. 

Từ đó, nhà đầu tư hoặc các đơn vị phát triển dự án có thể giảm thiểu tối đa về rủi ro tài chính.

Theo tài liệu của Báo Giao thông, khoảng 20 doanh nghiệp lớn mong muốn mua điện trực tiếp, tổng nhu cầu gần 1.000MW. 

Cùng đó, có 24 dự án năng lượng tái tạo với công suất 1.773MW muốn bán điện qua cơ chế DPPA, 17 dự án có công suất 2.836MW cân nhắc tham gia.

Nhiều vấn đề cần tháo gỡ

Tuy nhiên, để triển khai thực hiện các quy định tại Nghị định 80, vẫn còn nhiều vấn đề cần được tháo gỡ. 

Theo ông Phạm Đăng An, Phó tổng giám đốc Vũ Phong Energy Group, hiện đã có người mua, người bán (những đơn vị muốn mua - bán phải đăng ký), nhưng tính giá như thế nào để bán thì còn phải chờ.

Đại diện Hiệp hội Năng lượng Việt Nam nêu 3 vướng mắc chính. 

Đó là, dù mua bán qua đường dây riêng hay qua lưới điện quốc gia thì các hợp đồng mua bán điện trực tiếp cũng tạo ra áp lực lớn cho lưới điện, buộc phải cân bằng với lượng điện năng lượng tái tạo đang ngày càng tăng. 

Do đó, cần có các chính sách điều độ thích hợp với khả năng chịu tải của lưới điện.

Bên cạnh đó, giá điện khí và lưu trữ hiện tại cao gấp rưỡi giá điện bán lẻ của EVN sẽ không khuyến khích các doanh nghiệp (ngoài EVN) đầu tư vào lĩnh vực điện khí.

Điểm vướng thứ 3 là hiện Việt Nam chưa áp dụng giá điện 2 thành phần, nên việc chuẩn bị và duy trì sẵn sàng công suất cung cấp cho khách hàng có DPPA với một số nhà máy năng lượng tái tạo trở nên cực kỳ tốn kém.

Thứ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cũng thừa nhận, tại Nghị định 80, hợp đồng mua bán được quy định mang tính chất định hướng, còn các nội dung cụ thể liên quan đến vấn đề mua bán, trao đổi, giá cả… sẽ tôn trọng thỏa thuận giữa hai bên. 

Vì thế, có thể sẽ xuất hiện sự lúng túng trong thực hiện, đặc biệt đối với bên vận hành điện lực.

Theo ông Tân, bản thân ngành điện cũng gặp vướng mắc khi các đơn vị phát điện, đơn vị điện lực và đặc biệt là đơn vị vận hành (các trung tâm điều độ hệ thống điện) sẽ phải sử dụng các quy trình riêng để thực hiện việc này. 

Bộ Công thương sẽ theo dõi và chỉ đạo các đơn vị rà soát, triển khai đồng bộ trong quá trình thực hiện. Bộ cũng đã giao EVN xây dựng các quy trình, quy chế để thực hiện nghị định.

Dự án đang hưởng FIT sẽ tham gia thế nào?

Lãnh đạo EVN cho biết, hiện EVN đã tổ chức rà soát các quy trình nội bộ, trong tháng 7 này EVN sẽ hoàn thiện nội dung được giao để trong nội bộ tập đoàn, các đơn vị thành viên tổng công ty, các tổng công ty mua bán điện triển khai được ngay.

Tuy nhiên, lãnh đạo tập đoàn này cũng mong muốn được hướng dẫn cụ thể nhiều quy định. 

Chẳng hạn, có nhiều dự án năng lượng tái tạo hiện nay vừa được hưởng cơ chế giá ưu đãi cố định FIT1 và FIT2 trong vòng 20 năm, vừa áp dụng cơ chế giá chuyển tiếp nên cơ chế thanh toán sẽ rất phức tạp. 

Như vậy, thực hiện ra sao khi dự án tham gia DPPA?

Đó cũng là băn khoăn của một số nhà đầu tư năng lượng tái tạo đang được hưởng giá FIT. Họ không biết tham gia DPPA ra sao và khi tham gia rồi, liệu khi nhà máy mua điện đó phá sản thì họ có lại được hưởng giá FIT tiếp hay không, điều kiện là gì?...

Lãnh đạo EVN cũng cho rằng, cần quy định cụ thể trong trường hợp các nhà máy năng lượng tái tạo tham gia thị trường điện cạnh tranh, xác định sản lượng điện mua bán và chi phí tính toán giá điện làm căn cứ thanh toán.

Để tháo gỡ những vướng mắc trên, Bộ trưởng Công thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, sẽ có lộ trình cụ thể. 

Theo đó, Luật Điện lực sẽ được trình Quốc hội vào kỳ họp tháng 10 tới. Nếu đạt được thống nhất, rất có thể luật sẽ được thông qua ngay ở kỳ họp này, còn nếu không cố gắng để luật được ban hành vào năm 2025.

Còn về giá điện hai thành phần (giá điện theo điện năng và giá điện theo công suất), theo lãnh đạo Bộ Công thương, cơ chế này bắt buộc phải được ban hành đồng thời với cơ chế mua bán điện trực tiếp hoặc cơ chế điện mặt trời áp mái.