Cơ chế đặc thù gỡ vướng vật liệu làm cao tốc

Chính phủ vừa ban hành Nghị quyết 60 về việc áp dụng cơ chế đặc thù trong cấp phép khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường cung cấp cho dự án cao tốc Bắc - Nam, tháo gỡ vướng mắc khâu cấp phép mới, tăng công suất cho các mỏ đã cấp phép.

Như vậy, việc thiếu hụt vật liệu cung cấp cho các dự án cao tốc Bắc - Nam xem như đã được cởi “nút thắt”, vấn đề còn lại là việc triển khai của các địa phương ra sao.

Vận dụng tối đa quy định, rút ngắn thời gian

Trao đổi với Báo Giao thông, ông Đỗ Minh Tuấn, Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa cho biết, sau khi nhận được văn bản của Chính phủ, UBND tỉnh Thanh Hóa đã có văn bản chỉ đạo các sở, ngành liên quan phối hợp với các Ban QLDA để triển khai kịp thời.

Còn ông Phạm Văn Hoành, Phó giám đốc Sở TN&MT tỉnh Thanh Hóa cho biết, theo tinh thần của Nghị quyết 60, khi triển khai thì Thanh Hóa không gặp khó khăn gì, do trên địa bàn có nhiều mỏ đất, đá.

Ba dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam đi qua địa bàn do Ban QLDA 6, Ban QLDA Thăng Long và Ban QLDA 2 làm chủ đầu tư (dự án Mai Sơn - QL45; QL45 - Nghi Sơn và Nghi Sơn - Diễn Châu), tỉnh đã mời đại diện cả 3 Ban QLDA vào làm việc, thông tin về các mỏ được quy hoạch.

Trên cơ sở đó, các Ban QLDA rà soát xem những mỏ nào đảm bảo đúng chất lượng, đúng yêu cầu phục vụ cho dự án thì có đề xuất cụ thể để tỉnh cấp phép.

Tuy nhiên, ông Hoành cho biết, riêng đối với cấp phép các mỏ không qua đấu giá, thời gian nhanh nhất phải mất 1,5 năm mới được khai thác.

Theo đó, sau khi đưa vào khu vực không đấu giá thì phải lập hồ sơ thăm dò, sau đó đến khâu thẩm định thăm dò. Tiếp đến, trình hồ sơ thẩm định lên UBND tỉnh để ra quyết định được thăm dò (thời gian thăm dò theo quy định 24 tháng). Sau đó, đơn vị được khai thác sẽ làm và trình hồ sơ phê duyệt trữ lượng rồi lập hồ sơ khai thác.

“Vì thế, rất khó để doanh nghiệp mặn mà đấu giá do có trúng đấu giá thì cũng chỉ được phục vụ riêng dự án cao tốc, trong khi chỉ 2 năm nữa là các dự án hoàn thành”, ông Hoành nói và cho biết, qua trao đổi thì ý kiến của 3 Ban đều cho biết nguồn vật liệu phục vụ cho cao tốc của các mỏ cơ bản đáp ứng được nhu cầu.

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa có tổng số 30 mỏ đất san lấp (công suất hơn 1,9 triệu m3/năm), 32 mỏ cát (công suất 837.312m3/năm), 132 mỏ đá (công suất trên 4,5 triệu m3/năm) và 1 dự án nạo vét thu hồi đất, cát san lấp (công suất 150.000m3/năm), nằm rải rác trên địa bàn nhiều huyện.

Để đảm bảo nguồn vật liệu phục vụ cho dự án cao tốc Bắc - Nam, tỉnh cũng đa giao cho Sở TN&MT tham mưu đề xuất đưa 26 mỏ đất, đá, cát theo đề nghị của các chủ đầu tư vào khu vực không đấu giá để đẩy nhanh tiến độ hoàn thiện hồ sơ cấp phép.

Tại Nghệ An, đại diện Sở TN&MT tỉnh cho biết, từ trước khi có Nghị quyết 60, tỉnh đã giao cho Sở TN&MT chủ trì cùng với các sở ngành địa phương khảo sát để xây dựng quy hoạch các điểm mỏ.

Tháng 4/2020, Sở đã tham mưu cho tỉnh ban hành quyết định phê duyệt điều chỉnh, bổ sung quy hoạch 37 khu vực khoáng sản để làm vật liệu thông thường. Hiện, tỉnh đã tổ chức đấu giá quyền khai thác khoáng sản và đang cấp giấy phép thăm dò đối với các mỏ này.

Tổng trữ lượng các mỏ chạy dài theo dự án cao tốc là hơn 11 triệu m3, trong khi đó nhu cầu 2 dự án Nghi Sơn - Diễn Châu và Diễn Châu - Bãi Vọt qua Nghệ An là khoảng 6 triệu m3.

Trữ lượng này, cộng với việc Nghị quyết 60 cho phép điều chỉnh nâng công suất khai thác lên tới 50% mà không cần không phải lập dự án đầu tư điều chỉnh, đánh giá tác động môi trường, chắc chắn Nghệ An sẽ không xảy ra tình trạng thiếu vật liệu làm cao tốc.

Tại Bình Thuận, ông Trần Hữu Thành, Giám đốc Sở TN&MT tỉnh cho biết, với việc Chính phủ ban hành Nghị quyết 60, các mỏ vật liệu đã có trong quy hoạch sẽ được rút ngắn đáng kể thời gian và đẩy nhanh được việc cấp phép.

Các mỏ chưa có trong quy hoạch thì vẫn phải tuân thủ theo quy định để hoàn thiện thủ tục, cập nhật bổ sung vào quy hoạch sử dụng đất mới được cấp phép. Hiện, tỉnh đang vận dụng những quy định tối ưu nhất để đáp ứng nguồn vật liệu phục vụ cao tốc.

“Thời gian qua, để giải quyết cung cấp vật liệu thi công cao tốc, tỉnh đã thành lập Tổ công tác liên ngành để giải quyết nhanh các thủ tục hành chính. Trung bình một công đoạn sẽ được giải quyết chỉ trong 3-4 ngày.

Dự kiến từ đây đến cuối năm, Tổ công tác sẽ nỗ lực giải quyết ổn thỏa, đáp ứng nhu cầu vật liệu đất đắp thi công cao tốc đoạn qua tỉnh”, ông Thành cho biết.

Một lãnh đạo Sở TN&MT tỉnh Đồng Nai cũng nhận định, Nghị quyết 60 đã gỡ vướng được rất nhiều cho địa phương. Theo vị này, những mỏ đất đã có sẵn trong quy hoạch sẽ được cho khai thác sớm theo tinh thần Nghị quyết.

Trước mắt có hai mỏ đất ở xã Xuân Bảo (huyện Cẩm Mỹ) và mỏ đất Tăng Xi (huyện Xuân Lộc) sẽ sớm được cấp phép đưa vào khai thác.

Vẫn còn vướng mắc cần giải quyết

Ông Hoàng Tuấn Khoát, Phó giám đốc Ban QLDA7 cho biết, tổng nhu cầu vật liệu đất đắp nền đường của dự án cao tốc Vĩnh Hảo - Phan Thiết cần khoảng 9,2 triệu m3.

Sau khi trừ đi khối lượng tận dụng đá đào nền đường để xay nghiền thành vật liệu đắp, dự án cần phải mua mới hơn 7,5 triệu m3. Qua rà soát, tổng trữ lượng đất đắp đáp ứng yêu cầu tại các mỏ đã cấp phép hoặc đang hoàn thiện thủ tục cấp phép khoảng hơn 3,2 triệu m3, còn thiếu hơn 4,5 triệu m3.

Sau khi Chính phủ ban hành Nghị quyết 60, Ban QLDA7 đã làm việc với Sở TN&MT, Sở GTVT tỉnh Bình Thuận và cơ quan liên quan kiến nghị UBND tỉnh điều chỉnh bổ sung trữ lượng và nâng công suất khai thác 2 mỏ đã có trong quy hoạch được duyệt thuộc phạm vi gói thầu XL04;

Cho áp dụng “cơ chế đặc thù” theo Nghị quyết 60 đối với 4 mỏ đã có trong quy hoạch được duyệt gồm: Gói thầu XL02 (1 mỏ), gói thầu XL03 (2 mỏ) và gói thầu XL04 (1 mỏ); bổ sung vào quy hoạch và cho áp dựng “cơ chế đặc thù” theo Nghị quyết số 60 đối với 3 mỏ chưa có trong quy hoạch được duyệt gồm: 2 mỏ thuộc phạm vi gói thầu XL02 và một mỏ thuộc phạm vi gói thầu XL04.

Theo ông Khoát, trong Nghị quyết 60, Chính phủ đã cho phép UBND các tỉnh, thành áp dụng cơ chế đặc thù, tuy nhiên, trong văn bản vừa báo cáo UBND tỉnh Bình Thuận, Sở TN&MT tỉnh Bình Thuận lại nêu các điều kiện về cấp phép theo cơ chế đặc thù.

Cụ thể, việc cấp phép khai thác khoáng sản sẽ không đấu giá quyền khai thác nhưng các thủ tục còn lại phải thực hiện đầy đủ theo quy định như: Thăm dò, phê duyệt trữ lượng, môi trường, chủ trương đầu tư, thiết kế, cấp quyền, cấp phép khai thác, thuê đất…

Ông Khoát cho rằng, điều này đồng nghĩa khi áp dụng “cơ chế đặc thù” cũng chỉ giảm bớt được duy nhất thủ tục đấu giá cấp quyền khai thác mỏ, còn các thủ tục khác gồm: Thăm dò, phê duyệt trữ lượng, môi trường, chủ trương đầu tư, thiết kế, cấp quyền khai thác, thuê đất vẫn phải thực hiện như cũ, chưa đạt được mục tiêu đơn giản hóa thủ tục và chưa rút ngắn thời gian cấp phép khai thác vật liệu (vẫn mất ít nhất khoảng 9 tháng) cho dự án đường cao tốc Bắc - Nam.

Mặt khác, “cơ chế đặc thù” chỉ cho phép “nâng công suất không quá 50% công suất ghi trong giấy phép khai thác” cũng chưa giải được bài toán về nhu cầu vật liệu tăng đột biến khi các dự án đường cao tốc triển khai đồng loạt trong một thời gian rất ngắn.

Dẫn chứng cụ thể về vật liệu đắp tại tỉnh Bình Thuận, ông Khoát cho biết, trên địa bàn hiện có 6 mỏ đã có giấy phép và 4 mỏ sắp có giấy phép (tổng trữ lượng khoảng 2,97 triệu m3) với tổng công suất tối đa cho phép là 1,5 triệu m3/năm, nếu được nâng công suất tối đa lên 50% cũng chỉ đáp ứng một phần nhu cầu của dự án.

Kiến nghị đẩy nhanh thủ tục nâng công suất

Tại dự án cao tốc Mai Sơn - QL45 qua địa phận hai tỉnh Ninh Bình và Thanh Hóa, ông Hồ Ngọc Loan, Phó giám đốc Ban QLDA Thăng Long cho biết, tổng nhu cầu vật liệu cần khai thác tại mỏ để phục vụ thi công dự án khoảng 7,1 triệu m3 đất đắp, 2,2 triệu m3 cát, 1,9 triệu m3 đá.

Qua rà soát, hiện nay, dự án đã được chấp thuận 15 mỏ đất, 19 mỏ cát, 13 mỏ đá để cung cấp vật liệu phục vụ thi công dự án.

Tổng trữ lượng các mỏ đã được chấp thuận khoảng 20 triệu m3 đất, 8,6 triệu m3 cát 22,3 triệu m3 đá, đủ cho nhu cầu của dự án. Tuy nhiên, công suất khai thác của các mỏ còn thấp, chưa đủ đáp ứng nhu cầu theo tiến độ dự án.

Theo ông Loan, trên địa bàn hai tỉnh Ninh Bình, Thanh Hóa hiện còn nhiều mỏ vật liệu đã có trong quy hoạch nhưng chưa được cấp phép khai thác. Việc thực hiện cơ chế đặc thù theo Nghị quyết 60 của Chính phủ phần nào có thể tháo gỡ khó khăn đối với các dự án đường bộ cao tốc sắp triển khai trong thời gian tới.

Tuy nhiên, đối với dự án cao tốc Mai Sơn - QL45 đã được khởi công từ tháng 9/2020, gói thầu khởi công sớm nhất đã thi công gần 9 tháng, gói thầu muộn nhất cũng thi công gần 5 tháng.

Theo tiến độ được duyệt, các gói thầu sẽ hoàn thành từ tháng 9 - 12/2022. Trong khi đó, việc cấp phép đối với khu vực khoáng sản mới theo đúng các trình tự quy định của pháp luật về khoáng sản nhanh nhất sẽ mất khoảng từ 6 - 8 tháng.

Nhanh nhất đến giữa quý I/2022 mới có thể có các mỏ vật liệu mới được cấp phép khai thác, thời điểm đó không kịp thời để giải quyết vướng mắc về vật liệu đắp nền của dự án.

Từ đó, đại diện Ban QLDA Thăng Long kiến nghị Bộ GTVT làm việc với các bộ, ngành nghiên cứu có các hướng dẫn để đẩy nhanh thủ tục, rút ngắn hơn nữa thời gian cấp phép cho các khu vực khoáng sản mới đối với các địa phương có dự án cao tốc đã triển khai.

Đồng thời, các địa phương cần đẩy nhanh thủ tục nâng công suất khai thác đối với các mỏ vật liệu đang hoạt động, kịp thời cung cấp cho dự án.

Áp dụng cơ chế đặc thù về nguồn vật liệu cho cao tốc Bắc - Nam