Đời trưởng tàu “lắc lư” theo bánh con tàu

Trưởng tàu Trần Xuân Hùng

Tắm khe, tắm suối là chuyện thường ngày

Đã mấy chục năm trong nghề, nhưng trưởng tàu SE3/4 Trần Khánh Tâm chẳng thể quên thuở mới ra trường đi tàu hàng. Đó là thời kỳ bắt đầu xóa bỏ bao cấp nhưng vẫn vô cùng khó khăn. Trên đoàn tàu hàng dài mười mấy toa xe chỉ có hai người: Trưởng tàu hàng phụ trách đoàn tàu và trưởng tàu an ninh. Thế là suốt hành trình cà rịch cà tang, đi theo kiểu khi đi đến đâu biết đến đó, anh em phải tự lo mọi thứ: Từ gia cố, trông coi, bảo vệ hàng hóa, xem xét các sự cố kỹ thuật toa xe, rồi giao nhận hàng hóa…

“Hành trình tàu hàng thường dài lắm, cứ chạy thôi, còn cắt, nối toa xe tại các ga dọc đường nữa nên đâu biết chính xác khi nào tàu tới ga cuối cùng. Anh em làm việc, sinh hoạt, nghỉ ngơi trên toa trưởng tàu trống huơ trống hoác, không bàn làm việc cũng không có giường. Chỉ trải chiếc chiếu hoặc mắc võng. Ban đêm thì thắp đèn dầu. Tàu dừng ở ga còn đỡ, còn dọc đường, tranh thủ tàu dừng tránh vượt thì xuống suối, xuống khe tắm rửa, vệ sinh hoặc vào nhà dân xin nước”, ông Tâm chia sẻ.

Với trưởng tàu SE3/4 Trần Xuân Hùng, kỷ niệm về những năm tháng mới chuyển sang làm trưởng tàu khách Thống Nhất có lẽ không bao giờ phai mờ. Hồi đó, giao thông chưa thuận lợi như bây giờ nên tàu hỏa vẫn là lựa chọn số một để đi lại… và cả đi buôn.

Anh Hùng nhớ lại: “Hành khách đông lắm. Hàng hóa chất cao tới mui. Anh em nhân viên, trưởng tàu đi kiểm tra, kiểm soát phải trèo lên hàng mà đi. Vừa cực, lại dễ va chạm với khách”.

Ngày đó, hàng hóa giữa hai miền lưu thông khó khăn nên nhiều người đi buôn bằng tàu hỏa. Thậm chí, hành khách bình thường cũng đem hàng theo bán kiếm lời bù tiền tàu xe. “Nào gạo, nào bắp, nào mì chính, trái cây, cau… từ phía Nam ra. Nào thuốc lá, bàn là Liên Xô, vòng bi, máy bơm nước… từ phía Bắc vào. Người bán, người mua, hàng vào, hàng ra, rồi va chạm, đánh chửi nhau, nhộn nhạo, lộn xộn khắp đoàn tàu mỗi khi tàu dừng các ga. Đã vậy, buổi tối trên toa chỉ có vài bóng đèn 24V tù mù. Mặc dù có bảo vệ, công an hỗ trợ nhưng chủ yếu trưởng tàu và nhân viên vẫn phải đứng ra giải quyết, thành ra cũng được rèn luyện bản lĩnh cứng cỏi”, anh Hùng kể.

Đoàn tiếp viên ra tàu làm nhiệm vụ

Áp lực và trách nhiệm nặng nề

Nhiều áp lực và trách nhiệm, đó là cảm nhận chung của các trưởng tàu khách bây giờ. Với vài trò là người chỉ huy cao nhất trên đoàn tàu, trưởng tàu khách phải quản lý khoảng 30 người từ các bộ phận, đơn vị khác nhau: Trưởng tàu an ninh, tiếp viên toa xe, nhân viên phục vụ ăn uống, nhân viên bảo vệ, kỹ thuật, kiểm tu và kể cả công nhân lái tàu. Nếu bộ phận nào làm chưa tốt, trưởng tàu cũng phải liên đới trách nhiệm.

Trong khi đó, với gần 3 nghìn hành khách dịp cao điểm mỗi vòng quay, với bao tình huống xảy ra đòi hỏi trưởng tàu phải trực tiếp giải quyết sao cho hài hòa, nhanh chóng, được hành khách thông cảm như: tai nạn; toa xe hỏng điều hòa, phải cắt lại; mưa lũ đứt đường, phải chuyển tải hành khách; hành khách say rượu, quậy phá… Mỗi tình huống mỗi khác đòi hỏi trưởng tàu chủ động xử lý linh hoạt, lúc cương quyết, lúc mềm mỏng…

“Trong khi yêu cầu của hành khách về chất lượng phục vụ ngày càng cao, việc quản lý tổ tàu thế nào để các bộ phận đều làm tốt, đáp ứng nhu cầu của hành khách cũng rất khó khăn”, trưởng tàu SE1/2 Vũ Thanh Minh cho biết.

Do đó, trưởng tàu phải thường xuyên sâu sát, đôn đốc anh em sao cho công việc hiệu quả nhất. “Tổ tàu tôi là tổ tàu Thanh niên nên tới 80% là anh em trẻ, kinh nghiệm chưa nhiều. Bản tính tuổi trẻ ham học hỏi, nhanh tiếp thu cái mới nhưng thường nóng nảy, dễ tự ái nên khó kiềm chế, nhẫn nhịn trong giao tiếp với hành khách, nhất là với những hành khách nóng tính, có câu nói, cử chỉ xúc phạm, đe dọa nhân viên. Vì thế, trưởng tàu phải quan tâm, nắm được tâm tư, nguyện vọng, những khó khăn của anh em để chia sẻ, động viên, tìm cách tháo gỡ. Rồi kèm cặp, hướng dẫn, kể cả trực tiếp làm sao cho anh em hiểu, đồng hành cùng mình trong việc đảm bảo chất lượng phục vụ hành khách từ giao tiếp với hành khách, vệ sinh trên tàu, chăn ga gối sạch… để hành khách hài lòng”, anh Minh nói.

Trưởng tàu SE3/4 Đặng Xuân Định thì tâm sự: “Tự bản thân mình và anh em cũng xác định, mỗi người phải hoàn thành tốt công việc của mình mới thu hút được hành khách và có doanh thu, thu nhập. Nếu không là “dừng cuộc chơi” ngay, dành cơ hội cho người khác làm tốt hơn. Mà người trưởng tàu phải bao quát đủ thứ hết, còn để hành khách phàn nàn là còn chưa hoàn thành tốt nhiệm vụ. Nhưng nếu cố gắng mỗi ngày, học hỏi, rèn luyện và có lòng nhiệt huyết, cái tâm với công việc, tôi nghĩ mình sẽ có được phương án xử lý tốt nhất”.

Và những vui, buồn với nghề

Anh Hùng chia sẻ, gần 30 năm làm nghề trưởng tàu khách, chuyện vui nhiều, buồn cũng không ít, nhưng niềm vui lớn nhất với anh là đưa được hành khách “đi đến nơi, về đến chốn an toàn”. “Nhất là vào dịp Tết, đưa được hành khách về quê ăn Tết, sum họp với gia đình, mình cảm thấy vui lắm. Đôi khi tự mình còn làm trái cả quy định để tạo điều kiện cho hành khách. Như trường hợp anh công nhân chỉ mua được vé đến Thanh Hóa, nhưng tàu còn chỗ trống, đoạn đường ra Hà Nội cho anh đi nhờ luôn”, anh Hùng vừa gãi đầu vừa kể.

Với anh em trưởng tàu và nhân viên công tác trên tàu, buồn nhất là phải thường xuyên xa nhà, không có nhiều thời gian chăm sóc, gần gũi gia đình, chuyện con cái học hành. Anh Định tâm sự: “Ngày Tết, mọi người được chăm lo cái Tết, sum họp gia đình, đón giao thừa… mình vẫn đang long đong trên đường, phục vụ hành khách. Dịp hè, mình đưa hành khách đi nghỉ mát nhưng lại không thể đưa con cái đi được. Hết hè, mình rảnh hơn thì con lại phải đi học. Thành ra, cũng thiệt thòi cho gia đình…”.

Bên cạnh đó, có những mất mát vô hình. “Xa gia đình thường xuyên rất dễ làm phai nhạt tình cảm vợ chồng. Con cái không được chăm sóc, sâu sát thường xuyên sinh hư lúc nào không hay… Trong khi đó, họ vẫn phải căng sức phục vụ sao cho hành khách hài lòng”, trưởng tàu Trần Khánh Tâm trầm ngâm…

Trưởng tàu