Nhiều đề xuất mới về thanh toán điện tử giao thông đường bộ

Bộ GTVT đang lấy ý kiến các bộ, ban, ngành về dự thảo nghị định thanh toán điện tử giao thông đường bộ. 

Nghị định hướng dẫn Luật Đường bộ 2024 vừa được Quốc hội ban hành với mục tiêu mở rộng phạm vi sử dụng dịch vụ hệ thống thu phí điện tử không dừng tại các cảng hàng không, cảng biển, bãi đỗ xe, phí kiểm định. Mở rộng các hình thức thanh toán để tạo thuận lợi cho chủ phương tiện và tăng sự cạnh tranh cho các đơn vị cung cấp dịch vụ thanh toán điện tử giao thông.

Mở rộng thanh toán trên nền tảng thu phí ETC

Được triển khai đồng bộ từ năm 2017, theo Bộ GTVT, đến nay hệ thống thu phí ETC trên toàn quốc đã đưa vào hoạt động đồng bộ. Dịch vụ thu phí ETC đã trở thành quen thuộc, đã có 5,6 triệu phương tiện đã dán thẻ tham gia dịch vụ, đạt trên 96% tổng số lượng phương tiện trong cả nước. Từ khi triển khai đến nay đã có trên 1 tỷ lượt xe giao dịch thông qua hệ thống thu phí ETC.

Tuy nhiên, theo Bộ GTVT, Quyết định 19/2020 của Thủ tướng Chính phủ, hệ thống thu phí ETC mới chỉ phục vụ việc thanh toán phí đường bộ nên chưa tạo thuận lợi tối đa cho người sử dụng, chưa phát huy được hết hiệu quả của tài khoản giao thông và hiệu quả đầu tư.

Trong xu thế chung của việc ứng dụng giao thông thông minh, nhiều doanh nghiệp và các cơ quan quản lý Nhà nước đề xuất mở rộng dịch vụ trung gian thanh toán trên nền tảng hệ thống thu phí ETC như: thu phí tại các cảng hàng không, thu phí cảng biển, thu phí bãi đỗ xe, thu phí điểm đỗ xe lòng đường, phí kiểm định.

"Việc mở rộng thêm các dịch vụ mới trên nền tảng của hệ thống thu phí ETC sẽ mang lại nhiều lợi ích xã hội, thuận tiện cho người sử dụng dịch vụ và hiệu quả đầu tư của các dự án thu phí điện tử không dừng", Bộ GTVT nhìn nhận.

Mặt khác, người dân, chủ phương tiện giao thông chỉ cần sử dụng duy nhất một tài khoản thu phí để chi trả cho nhiều dịch vụ qua đó tăng tiện ích, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, chủ phương tiện giao thông, tiết kiệm chi phí và phù hợp với chủ trương hạn chế sử dụng tiền mặt của Nhà nước.

Hơn nữa, mở rộng dịch vụ trên nền tảng của thu phí ETC sẽ tận dụng nền tảng, hệ thống sẵn có mà không phải đầu tư mới một số hệ thống tương tự, tiết kiệm cho người dân, chi phí xã hội.

Tuy nhiên, Bộ GTVT cho biết, Quyết định 19, bao gồm cả tài khoản thu phí chỉ phục vụ việc thanh toán thu phí đường bộ, không hướng dẫn thanh toán cho các loại dịch vụ khác. Do vậy để có thể triển khai mở rộng các dịch khác trên nền tảng hệ thống thu phí điện tử không dừng cần điều chỉnh Quyết định số 19.

Việc thanh toán phí đường bộ qua tài khoản thu phí là một loại dịch vụ thanh toán điện tử đặc thù, chỉ phục vụ thu phí đường bộ nên không thuộc phạm vi quản lý của Ngân hàng Nhà nước. Trường hợp mở rộng dịch vụ thanh toán cần thiết phải có tham gia quản lý của Ngân hàng Nhà nước tương tự như các hình thức thanh toán điện tử khác.

Trong quá trình xây dựng Luật Đường bộ, Chính phủ đã xây dựng nội dung thanh toán điện tử giao thông đường bộ và được Quốc hội khóa XV thông qua tại kỳ họp thứ 7, trong đó quy định về thanh toán điện tử giao thông đường bộ và giao Chính phủ quy định chi tiết. 

Theo quy định tại Luật Đường bộ, Chính phủ sẽ xây dựng và ban hành nghị định quy định về thanh toán điện tử giao thông để thay thế cho Quyết định số 19/2020.

Thêm nhà cung cấp dịch vụ, hạn chế độc quyền

Một chính sách đáng chú ý tại dự thảo nghị định, Bộ GTVT đề xuất bổ sung nhà cung cấp dịch vụ thanh toán giao thông đường bộ trong để cung cấp các dịch vụ thu mới nên tăng được sự cạnh tranh, không tạo ra sự độc quyền trong cung cấp dịch vụ thanh toán.

Theo đó, dự thảo nghị định quy định 2 hình thức nhà cung cấp dịch vụ thanh toán điện tử: Thứ nhất là nhà cung cấp dịch vụ thanh toán tiền sử dụng đường bộ trên cơ sở kế thừa quy định về nhà cung cấp dịch vụ thu phí theo Quyết định số 19/2020 và cho phép cung cấp thêm một số dịch vụ trên cơ sở được Bộ GTVT chấp thuận. Thứ hai là nhà cung cấp dịch vụ thanh toán giao thông đường bộ là đơn vị mới, chỉ cung cấp các dịch vụ không do Bộ GTVT quản lý. 

Quy định này giúp bổ sung nhà cung cấp dịch vụ thanh toán giao thông đường bộ trong để cung cấp các dịch vụ thu mới, tăng được sự cạnh tranh, không tạo ra sự độc quyền trong cung cấp dịch vụ thanh toán.

Nhà cung cấp dịch vụ thanh toán tiền sử dụng đường bộ vẫn kế thừa, đảm bảo quyền lợi theo quy định tại Quyết định số 19/2020. Đồng thời, phân định rõ phạm vi quản lý của Bộ GTVT với các đơn vị khác trong việc quản lý cung cấp dịch vụ thanh toán điện tử.

Lý giải cho đề xuất này, Bộ GTVT cho biết, Quyết định số 19/2020 quy định: nhà cung cấp dịch vụ thu phí là đơn vị được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền lựa chọn để cung cấp dịch vụ thu phí. Thực tế có 2 nhà cung cấp dịch vụ thu phí là Công ty TNHH Thu phí tự động VETC và Công ty Cổ phần Giao thông số VN được Bộ GTVT lựa chọn.

Nếu quy định nhà cung cấp dịch vụ thanh toán điện tử trên cơ sở giữ nguyên quy định về nhà cung cấp thu phí thì sẽ không phù hợp với sự mở rộng dịch vụ trên nền tảng hệ thống thu phí điện tử không dừng. Mặt khác, các nhà cung cấp dịch vụ thu phí hiện nay chỉ cung cấp dịch theo phạm vi của dự án BOO do Bộ GTVT là cơ quan có thẩm quyền, khi bổ sung dịch vụ sẽ phải điều chỉnh dự án. 

Cùng đó, nhiều dịch vụ sẽ không thuộc phạm vi quản lý của Bộ GTVT như thu phí tại các cảng hàng không, thu phí bãi đỗ xe, thu phí điểm đỗ xe lòng đường. Nếu bổ sung tất cả các dịch vụ này sẽ vượt quá thẩm quyền quản lý của Bộ GTVT.

Quy định mới về tài khoản thu phí

Bộ GTVT cho biết, theo Quyết định số 19/2020, tài khoản thu phí không dừng là tài khoản của chủ phương tiện mở tại nhà cung cấp dịch vụ thu phí ở lần đầu dán thẻ. Tài khoản này chỉ để trả phí đường bộ nên được coi là công cụ thanh toán nội bộ của Bộ GTVT và Bộ có thẩm quyền quản lý tài khoản này. Hiện nay, đã có trên 5,6 triệu phương tiện dán thẻ, mở tài khoản thu phí, đạt trên 96% tổng số lượng phương tiện trong cả nước.

Trong khi đó, Luật Đường bộ quy định: “Thanh toán điện tử giao thông đường bộ là việc thanh toán các loại phí, giá, tiền dịch vụ liên quan đến hoạt động giao thông của phương tiện giao thông đường bộ thông qua tài khoản giao thông. 

Tài khoản giao thông là tài khoản mở cho chủ phương tiện giao thông đường bộ và kết nối với phương tiện thanh toán hợp pháp để thực hiện thanh toán không dùng tiền mặt theo quy định của pháp luật về ngân hàng”. 

Theo quy định này tài khoản giao thông là tài khoản không có tiền, chỉ bao gồm các thông tin để xác định đối tượng thanh toán, xác định số tiền phải thanh toán. Để thực hiện thanh toán, tài khoản giao thông phải được kết nối với phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt.

Như vậy tài khoản thu phí theo Quyết định 19 được tách thành tài khoản giao thông và phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt theo quy định của pháp luật ngân hàng kết nối với tài khoản giao thông.

Từ đây, Bộ GTVT đề xuất, tài khoản giao thông do nhà cung cấp dịch vụ thanh toán tiền sử dụng đường bộ (là nhà cung cấp dịch vụ thu phí theo Quyết định số 19/2020) mở. Tài khoản giao thông phải được kết nối với một phương tiện thanh toán hợp pháp (ví điện tử) của chủ phương tiện theo quy định của pháp luật ngân hàng về thanh toán không dùng tiền mặt để thực hiện thanh toán điện tử giao thông đường bộ.

Tài khoản giao thông được đồng bộ với cơ sở dữ liệu thanh toán điện tử giao thông đường bộ của Bộ GTVT để chia sẻ cho nhà cung cấp dịch vụ thanh toán giao thông đường bộ sử dụng

Với quy định này, Bộ GTVT cho biết, kế thừa được trách nhiệm của nhà cung cấp dịch vụ thanh toán tiền sử dụng đường bộ (là nhà cung cấp dịch vụ ETC) để dán thẻ, mở tài khoản giao thông cho chủ phương tiện và quản lý tài khoản giao thông. 

Chủ tài khoản giao thông được linh hoạt trong việc kết nối tài khoản giao thông với phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt để thanh toán điện tử giao thông.