Sự thật "lợi ích nhóm" BOT tránh Cai Lậy kết hợp cải tạo QL1

Vị trí đặt trạm thu giá dự án BOT tránh Cai Lậy và tăng cường mặt đường QL1, tỉnh Tiền Giang  tại Km 1999+300 QL1, tỉnh Tiền Giang

Mấy ngày qua báo chí đặt nghi vấn việc đầu tư dự án tuyến tránh Cai Lậy kết hợp sửa chữa, cải tạo QL1 và việc đặt vị trí trạm thu phí bất hợp lý, thậm chí có lợi ích nhóm. Lật giở hồ sơ dự án, Báo Giao thông tìm kiếm câu trả lời sự thật là thế nào?

Nghiên cứu hai phương án đầu tư

Trước khi phê duyệt dự án đầu tư bằng hình thức BOT, năm 2009, Bộ GTVT đã giao Tổng cục Đường bộ VN nghiên cứu xây dựng tuyến tránh Cai Lậy, tuy nhiên, do nguồn vốn Nhà nước rất khó khăn nên đến năm 2013 (sau hơn 4 năm nghiên cứu) dự án vẫn chưa được triển khai. Trên cơ sở kiến nghị của UBND tỉnh Tiền Giang tại Văn bản 3901 ngày 30/8/2013, Bộ GTVT đã tiến hành nghiên cứu triển khai dự án tuyến tránh Cai Lậy bằng hình thức BOT. ​

Trao đổi với Báo Giao thông, ông Trần Sỹ Minh, PGĐ Công ty CP Tư vấn xây dựng công trình 625 (đơn vị tư vấn lập dự án) cho biết, năm 2013, khi tiến hành nghiên cứu đơn vị đã đưa ra hai phương án xây dựng tuyến QL1 đoạn qua thị trấn Cai Lậy theo hình thức BOT. Thứ nhất, tiến hành mở rộng QL1 đoạn qua thị trấn Cai Lậy với quy mô 6 làn xe (không làm tuyến tránh), trạm thu phí hoàn vốn đặt trên QL1. Theo phương án này, tuyến đường sẽ mở rộng qua thị trấn Cai Lậy, khối lượng GPMB rất lớn khi hàng trăm hộ dân bị giải tỏa trắng, tổng mức đầu tư lên tới hơn 2.000 tỷ đồng, dẫn tới chi phí của người dân và doanh nghiệp bỏ ra để trả phí khi qua trạm thu phí sẽ cao và thời gian hoàn vốn dự án cũng bị kéo dài. ​

Nên đọc

Lợi nhuận của nhà đầu tư BOT Cai Lậy là bao nhiêu?

Phương án thứ hai được đơn vị tư vấn đưa ra là xây dựng QL1 đoạn tránh thị trấn Cai Lậy, kết hợp tăng cường mặt đường đoạn Km 1987+560 – Km 2014+000. Theo ông Minh, thực hiện phương án này, khối lượng GPMB sẽ ít hơn do tuyến đường xây dựng mới sẽ không đi qua khu dân cư đô thị, kết hợp tăng cường mặt đường QL1 đoạn Km 1987+560 – Km 2014+000 không phải GPMB. Tổng mức đầu tư của dự án khoảng gần 1.400 tỷ đồng, thời gian thu phí dự án sẽ ngắn hơn so với phương án 1. 

“Thực hiện phương án này sẽ giảm được tổng mức đầu tư dự án, hơn nữa sẽ khắc phục được tình trạng ùn tắc và TNGT trên QL1 đoạn qua thị trấn Cai Lậy, bởi tuyến tránh được xây dựng mới sẽ chia bớt lưu lượng cho QL1. Tốc độ đi qua tuyến tránh cũng nhanh hơn so với đi qua QL1 vì không có dân cư. Đồng thời, việc kết hợp tăng cường mặt đường đoạn Km 1987+560 – Km 2014+000 sẽ nâng cao năng lực thông hành, cải thiện điều kiện khai thác, khắc phục TNGT của QL1 hiện hữu”, ông Minh nói và cho biết, sau khi Bộ GTVT có văn bản lấy ý kiến về các phương án, tỉnh Tiền Giang đã có văn bản thống nhất lựa chọn phương án đầu tư xây dựng tuyến tránh thị trấn Cai Lậy, kết hợp tăng cường mặt đường đoạn Km 1987+560 – Km 2014+000.

Tiền Giang chọn đặt trạm trên QL1

Để đảm bảo quy trình đầu tư dự án theo hình thức BOT tuân thủ đúng các quy định của pháp luật, ngày 28/10/2013, Bộ GTVT ban hành Văn bản 11547 (gửi Đoàn ĐBQH tỉnh Tiền Giang), Văn bản 11548 (gửi HĐND tỉnh Tiền Giang) và Văn bản 11549 (gửi UBND tỉnh Tiền Giang) xin ý kiến thống nhất vị trí trạm thu phí hoàn vốn dự án đầu tư xây dựng QL1 đoạn tránh thị trấn Cai Lậy (nay là TX. Cai Lậy) theo hình thức BOT, kèm theo nội dung kết hợp tăng cường mặt đường QL1 qua thị trấn Cai Lậy (nay là TX. Cai Lậy). Trong các văn bản, Bộ GTVT nêu rõ, để hoàn vốn cho dự án, Bộ GTVT đã nghiên cứu hai phương án đặt trạm thu phí cho dự án. 

Thứ nhất, trạm thu phí đặt trên QL1 (khoảng Km 1999+900, xã Phú An, huyện Cai Lậy); đồng thời với việc xây dựng tuyến tránh sẽ kết hợp tăng cường mặt đường, sửa chữa hệ thống thoát nước dọc QL1 đoạn qua thị trấn Cai Lậy. Với phương án này sẽ đảm bảo thời gian hoàn vốn và hiệu quả tài chính cho dự án (thời gian thu phí khoảng 10 năm); giảm ùn tắc và TNGT trên QL1 do lưu lượng xe được phân bổ cho cả hai tuyến QL1 và tuyến tránh, góp phần chỉnh trang đô thị thị trấn Cai Lậy. “Tuy nhiên, việc đặt trạm thu phí trên QL1 cần phải có sự ủng hộ của các cấp chính quyền, HĐND, Đoàn ĐBQH của tỉnh Tiền Giang”, Văn bản của Bộ GTVT do Thứ trưởng Nguyễn Văn Thể ký nêu rõ.

Thứ hai, trạm thu phí đặt trên tuyến tránh Cai Lậy. Theo Bộ GTVT, phương án này có ưu điểm là chỉ thu phí phương tiện tham gia lưu thông trên tuyến tránh, không thu phí các phương tiện đi vào nội thị Cai Lậy. Tuy nhiên, phương án này sẽ không hạn chế được phương tiện đi qua QL1 hiện tại do tránh trạm thu phí, dẫn tới tình trạng tiếp tục gây ùn tắc và TNGT trên tuyến QL1 qua thị trấn Cai Lậy; đồng thời, hiệu quả tài chính dự án rất thấp (thời gian thu phí trên 30 năm), không thu hút được nhà đầu tư và không thực hiện được việc nâng cấp mặt đường, sửa chữa hệ thống thoát nước trên QL1 qua Cai Lậy. 

Trả lời Bộ GTVT tại Văn bản 5090 ngày 4/11/2013 do Phó Chủ tịch Lê Văn Hưởng (hiện nay là Chủ tịch UBND tỉnh Tiền Giang) ký, UBND tỉnh Tiền Giang nói rõ: “Việc đầu tư xây dựng dự án QL1 đoạn tránh thị trấn Cai Lậy là rất cần thiết và cấp bách. Để phát huy hiệu quả dự án, UBND tỉnh Tiền Giang thống nhất về vị trí đặt trạm thu phí cho dự án tại lý trình Km 1999+900 thuộc địa phận xã Phú An, huyện Cai Lậy; đồng thời góp phần chỉnh trang đô thị thị trấn Cai Lậy”.

Cùng ngày 4/11/2013, HĐND tỉnh Tiền Giang phát đi Văn bản số 44 do ông Trần Kim Cát, Phó Chủ tịch HĐND tỉnh Tiền Giang ký gửi Bộ GTVT cũng khẳng định: “Thường trực HĐND tỉnh Tiền Giang thống nhất vị trí đặt trạm thu phí dự án trên QL1 tại khoảng Km 1999+900, xã Phú An, thị trấn Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang”.

Vị trí đặt trạm thu phí BOT QL1 qua Cai Lậy đều được các cơ quan chức năng của tỉnh Tiền Giang trong đó có UBND, HĐND và Đoàn ĐBQH tỉnh Tiền Giang có văn bản thống nhất lựa chọn đặt trên tuyến QL1, không như thông tin một số cơ quan truyền thông đăng tải việc lãnh đạo tỉnh Tiền Giang "phản pháo" Bộ GTVT những ngày qua.

Trên cơ sở ý kiến thống nhất của các cơ quan chức năng tỉnh Tiền Giang và ý kiến chấp thuận chủ trương đầu tư dự án theo hình thức BOT của Thủ tướng Chính phủ tại Văn bản 1908 ngày 11/11/2013, Bộ GTVT đã phê duyệt quyết định đầu tư dự án xây dựng công trình QL1 đoạn tránh TX. Cai Lậy và tăng cường mặt đường đoạn Km 1987+560 - Km 2014+000 tại Văn bản 4173 ngày 19/12/2013. Theo đó, dự án có tổng chiều dài 38,5km, tổng mức đầu tư hơn 1.398 tỷ đồng, bao gồm hai hợp phần: Hợp phần 1 - Cải tạo, tăng cường mặt đường QL1 dài 26,4km, sửa chữa 14 cầu và lắp đặt hệ thống thoát nước trên tuyến; Hợp phần 2 – Xây dựng tuyến tránh TX. Cai Lậy dài 12,1km và xây dựng 7 cầu (Trong quá trình triển khai thực hiện có 2 cầu chuyển thành cống để đảm bảo hiệu quả đầu tư theo đề nghị của địa phương). Vị trí trạm thu giá dịch vụ để hoàn vốn dự án đặt tại Km 1999+900, QL1.

Vướng mặt bằng, địa phương đề xuất dịch chuyển trạm thu giá 600m 

Trao đổi với Báo Giao thông, ông Nguyễn Danh Huy, Vụ trưởng Vụ Đối tác Công tư (PPP – Bộ GTVT) cho biết, trong quá trình dự án đang triển khai xây dựng, do vướng mắc về mặt bằng tại khu vực được xác định xây dựng trạm thu giá (Km 1999+900) nên UBND tỉnh Tiền Giang đã có văn bản đề nghị Bộ GTVT thay đổi vị trí đặt trạm thu giá về vị trí Km 1999+300, QL1. Cụ thể, trong Văn bản 4717 ngày 2/10/2015, ông Lê Văn Nghĩa, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Tiền Giang cho biết, tại vị trí xây dựng trạm thu phí (Km 1999+900) đang gặp khó khăn về vấn đề GPMB do các hộ dân chưa đồng thuận, vẫn tiếp tục khiếu nại về GPMB dự án mở rộng QL1 trước đây, nên việc giải quyết đền bù cho dân để bàn giao mặt bằng thi công trạm thu phí sẽ kéo dài thời gian, không đảm bảo tiến độ dự án.

“Nhằm đảm bảo tiến độ hoàn thành dự án theo kế hoạch, địa phương đã phối hợp với nhà đầu tư khảo sát hiện trường và thống nhất di dời trạm thu phí đến vị trí mới tại Km 1999+300, QL1. Tại vị trí này, việc GPMB sẽ thuận lợi hơn, giảm thiệt hại cho người dân và giảm chi phí đầu tư cho dự án”, Văn bản của UBND tỉnh Tiền Giang nêu.

Nên đọc

Quyết toán minh bạch để dư luận hiểu đúng về BOT

Trước đề xuất của UBND tỉnh Tiền Giang, ngày 26/10/2015, Bộ GTVT có Văn bản 14245 đề nghị Bộ Tài chính thống nhất vị trí đặt trạm thu phí tại Km 1999+300, QL1 theo đề nghị của UBND tỉnh Tiền Giang. Trả lời Bộ GTVT, tại Văn bản 17593 ngày 26/11/2015 do Thứ trưởng Đỗ Hoàng Anh Tuấn ký, Bộ Tài chính khẳng định: “Để đảm bảo phương án tài chính của dự án, việc đặt một trạm thu phí trong phạm vi dự án để hoàn vốn nhà đầu tư là phù hợp. Vị trí cụ thể Bộ GTVT xem xét, quyết định, phù hợp với các quy định hiện hành”.

Trên cơ sở đó, ngày 4/12/2015, Bộ GTVT ban hành Văn bản 16189 chấp thuận vị trí đặt trạm thu phí để hoàn vốn cho dự án xây dựng công trình QL1 đoạn tránh Cai Lậy và tăng cường mặt đường đoạn Km 1987+560 – Km 2014+000 theo hình thức BOT tại Km 1999+300, QL1 (vị trí trạm thu giá hiện nay) theo đề xuất của UBND tỉnh Tiền Giang.

Đến ngày 23/2/2016, Bộ Tài chính ban hành Thông tư 30 quy định về mức thu phí sử dụng đường bộ tại trạm Km 1999+300 QL1, tỉnh Tiền Giang. Sau khi công trình hoàn thành xây dựng và được các cơ quan có thẩm quyền nghiệm thu đảm bảo các quy định của pháp luật để đưa vào khai thác, sử dụng, dự án chính thức tiến hành thu phí kể từ 0h ngày 1/8/2017. Tuy nhiên, thời gian qua, xảy ra hiện tượng một số chủ phương tiện tham gia giao thông dùng tiền lẻ, mệnh giá nhỏ (loại 500 đồng, 1.000 đồng) để mua vé qua trạm nhằm kéo dài thời gian dừng xe, gây ách tắc giao thông và làm mất trật tự an ninh khu vực trạm thu giá tại Km 1999+300 QL1.

Như vậy, với những thông tin minh bạch trên, việc lựa chọn phương án vừa làm tuyến tránh vừa tăng cường mặt đường QL1 là lựa chọn đúng đắn và hợp lý nhất. 

Nhà đầu tư BOT QL1 qua Đồng Nai "kêu cứu"